POLSKI EKSPERYMENT W KOSMOSIE czyli jak trenuje się mózg astronauty na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Kiedy myślimy o lotach kosmicznych, wyobrażamy sobie rakiety, kosmiczne kombinezony i widok Ziemi z orbity.
Ale…
codzienność astronautów to nie tylko technologia – to również ogromne wyzwanie dla psychiki.
Życie w izolacji, brak naturalnych bodźców, praca pod presją i w warunkach mikrograwitacji mogą być źródłem stresu, który wpływa na koncentrację i bezpieczeństwo całej misji.
Może dlatego podczas swojej misji Ignis na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) Sławosz Uznański-Wiśniewski, drugi Polak w kosmosie, testował wyjątkowy eksperyment: trening mózgu metodą neurofeedback (EEG Biofeedback). To pierwszy taki projekt zrealizowany przez Polaka na orbicie.
Neurofeedback to metoda, w której człowiek uczy się regulować swoją aktywność mózgu, korzystając z natychmiastowej informacji zwrotnej. Podłączony do aparatury EEG astronauta widzi w czasie rzeczywistym, jak zmienia się jego aktywność mózgowa np. na ekranie komputera w postaci prostego sygnału wizyjnego czy gry.
Jeśli uda mu się wejść w stan relaksu lub koncentracji, system to od razu „nagrodzi”. W ten sposób mózg krok po kroku uczy się przełączać w pożądane stany.
„To jak siłownia dla umysłu – tyle, że zamiast mięśni ćwiczymy fale mózgowe” – tłumaczy prof. Marcin Dornowski, kierownik zespołu badawczego z Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, który opracował eksperyment.
Prace nad projektem rozpoczęły się kilka lat wcześniej. Zespół prof. Dornowskiego musiał nie tylko opracować protokoły treningowe, ale też dostosować całą aparaturę EEG do pracy w kosmosie.
Na ISS każdy eksperyment musi spełniać rygorystyczne wymogi: sprzęt nie może być duży ani ciężki, musi być bezpieczny dla astronauty i łatwy w obsłudze. Dlatego polscy naukowcy stworzyli specjalnie przygotowaną wersję systemu neurofeedback, testowaną wcześniej w warunkach analogowych min. w symulowanych misjach izolacyjnych.
Na ISS pierwsze sesje neurofeedback odbyły się już w trzecim dniu misji, w module Columbus, gdzie prowadzi się eksperymenty naukowe. Sławosz Uznański wykonywał treningi neurofeedback regularnie przez cały pobyt na orbicie.
Do eksperymentu dołączył również węgierski astronauta Tibor Kapu, co pozwoliło poszerzyć próbę badawczą i zebrać dane z dwóch niezależnych uczestników. Łącznie misja Ignis trwała 18 dni, a Sławosz spędził ponad 105 godzin na realizacji eksperymentów naukowych, technologicznych i edukacyjnych – w tym na treningach neurofeedback.
Dlaczego to takie ważne?
Dane zebrane w kosmosie zostaną porównane z wynikami badań prowadzonych na Ziemi. Pozwoli to sprawdzić, czy trening mózgu działa równie skutecznie w warunkach mikrograwitacji i izolacji.
Jeśli tak – neurofeedback może stać się standardowym narzędziem wspierającym astronautów w przyszłych misjach, np. na Księżyc czy Marsa.
„Umiejętność samoregulacji emocji i redukcji stresu to nie tylko komfort – to kwestia bezpieczeństwa załogi” – podkreśla prof. Dornowski.
Neurofeedback znalazł się wśród 13 wybranych z 66 zgłoszonych eksperymentów. Misja Ignis pokazała, że polska nauka wnosi realny wkład w rozwój światowej astronautyki. Neurofeedback to przykład innowacji, która może zmienić sposób przygotowania ludzi do ekstremalnych warunków – nie tylko w kosmosie, ale też na Ziemi, w pracy wysokiego stresu.
Neurofeedback w kosmosie to nie eksperyment „dla samej nauki”. To realne narzędzie, które może pomóc ludziom zachować spokój i efektywność w najbardziej wymagających sytuacjach. A fakt, że stoi za nim polski zespół naukowców i polski astronauta – to powód do dumy.